Ο πρώτος αποχωρισμός. Προσαρμογή και ένταξη στον παιδικό σταθμό.
«Ήμουν απροετοίμαστη γι΄αυτό που άκουσα. «Και τώρα, μπορείτε να φύγετε. Η μικρή σας θα μείνει εδώ και θα επιστρέψετε σε μία ώρα να την πάρετε.» Το μόνο που είπα ήταν: «Μα…» Ήμουν τόσο προσανατολισμένη να προετοιμάσω το παιδί μου για την πρώτη του επαφή με τον παιδικό σταθμό που δεν είχα προλάβει να προετοιμάσω τον εαυτό μου γι’ αυτόν τον αποχωρισμό. Έφυγα με ένα καρδιοχτύπι. Πήγα λίγα μέτρα πιο εκεί να κάνω τα ψώνια του σπιτιού και το αυτί μου ήταν σε ετοιμότητα να ακούσει το τηλέφωνο, μήπως οι παιδαγωγοί με καλέσουν να πάρω το παιδί μου νωρίτερα…»
Αυτό το συναίσθημα το έχουν αισθανθεί σε διαφορετικό βαθμό όλοι οι γονείς που πάνε το παιδί τους πρώτη φορά στον παιδικό σταθμό. Είναι ο πρώτος μεγάλος αποχωρισμός και η πρώτη σοβαρή προσαρμογή που χρειάζεται να περάσει το παιδί στη ζωή του. Θα ακολουθήσουν κι άλλες, όμως αυτή είναι καταλυτική, γι’ αυτό και ο τρόπος που θα γίνει είναι σημαντικός τόσο για το παιδί όσο και για τους γονείς.
Σε αυτή τη διαδικασία είναι σημαντικό να έχουμε υπ’ όψη μας ότι ο πιο σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την έκβασή της είναι η σχέση εμπιστοσύνης. Από τη στιγμή της γέννησής του, ο γονέας χτίζει με το παιδί του μια σχέση εμπιστοσύνης που βασίζεται στο συναίσθημα της ασφάλειας. Το παιδί γνωρίζει ότι ο γονέας είναι εκεί να το φροντίσει, να το δώσει τροφή, ζεστασιά, ασφάλεια, είναι δηλαδή η ασφαλής βάση του παιδιού. Όταν η ασφαλής αυτή βάση έχει εδραιωθεί, το παιδί νιώθει αυτοπεποίθηση να φύγει και να πάει να εξερευνήσει τον έξω κόσμο, να βρει φίλους και να μάθει νέα πράγματα. Ο γονέας, όμως, δε χάνεται. Παραμένει η ασφαλής βάση στην οποία γυρίζει το παιδί μόλις νιώσει κούραση, απογοήτευση, πόνο ή ταραχή. Το παιδί γυρίζει, παίρνει αυτό που έχει ανάγκη και, μετά, ξαναφεύγει για εξερεύνηση σε έναν επαναλαμβανόμενο κύκλο που διαρκεί μέχρι να τελειώσει η μέρα.
Όταν έρχεται η ώρα να φύγει το παιδί για να πάει στον παιδικό σταθμό, ξεκινάει η πρώτη μεγάλη εξερεύνηση, και όπως όλοι οι εξερευνητές, χρειάζεται εφόδια, χάρτη, πυξίδα και ένα καταφύγιο. Τα εφόδια που προσφέρουν οι γονείς είναι η ψυχική τροφή που του έχουν δώσει, ο ποιοτικός χρόνος μαζί του, γι’ αυτό είναι σημαντικό οι γονείς να έχουν παίξει, τρέξει και γελάσει πολύ με το παιδί πριν και κατά τη διάρκεια της περιόδου προσαρμογής. Ο χάρτης που μπορούν να προσφέρουν οι γονείς είναι οι περιγραφές και η εξοικείωση με τον παιδικό σταθμό. Είναι ωραίο να έχουν αγοράσει κάποιο βιβλίο που αναφέρεται στο θέμα και είναι κατάλληλο για την ηλικία του. Μ’ αυτόν τον τρόπο το παιδί αρχίζει και φτιάχνει εικόνες και να ονειρεύεται. Ο παιδικός σταθμός δεν είναι πλέον κάτι απειλητικό και ασαφές. Είναι κάτι οικείο που δεν ενέχει κίνδυνο. Η πυξίδα των γονέων είναι τα καθησυχαστικά λόγια που του λένε καθ΄όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, από την προετοιμασία και την αναχώρηση από το σπίτι μέχρι και την άφιξη στον παιδικό σταθμό. Λόγια όπως, θα έρθω να σε πάρω αφού θα έχεις παίξει με τα άλλα παιδιά, μετά το φαγητό, μετά τον ύπνο, και όχι συγκεκριμένη ώρα, βοηθά το παιδί να γνωρίζει πότε θα περιμένει τον γονιό χωρίς πίεση για τον ίδιο τον γονιό. Τέλος, το καταφύγιο για το παιδί είναι η ίδια η παρουσία του γονέα, τόσο κατά τη διάρκεια της πρώτης μέρας που γίνεται μέσα στην τάξη του, όσο και κατά την επανασύνδεση την ώρα της αποχώρισης του παιδιού από τον παιδικό σταθμό. Εκείνες τις στιγμές, η σταθερή και ήσυχη φωνή του γονέα και η ήρεμη αγκαλιά του είναι η διαβεβαίωση ότι όλα είναι καλά κι εκείνο ασφαλές. Πολλές φορές ένα μεταβατικό αντικείμενο, όπως ένα αρκουδάκι, ένα πανάκι ή κάτι άλλο, βοηθάνε στον αποχωρισμό.
Και εδώ είναι σημαντικό να αναλογιστούν οι γονείς τη δική τους στάση και τα δικά τους συναισθήματα ως προς τη διαδικασία του αποχωρισμού. Η προσαρμογή αυτή αφορά και σε εκείνους. Είναι μια αλλαγή στη ζωή της οικογένειας και στη σχέση τους με το παιδί. Το παιδί δεν είναι πλέον στην ασφαλή αγκαλιά του σπιτιού. Ο γονιός χρειάζεται κι εκείνος να κάνει ένα βήμα παραπέρα και να εμπιστευτεί έναν ή περισσότερους παιδαγωγούς, ένα σχολικό πλαίσιο και μια εκπαιδευτική διαδικασία. Αυτό δεν είναι εύκολο ούτε γι’ αυτόν. Η σχέση εμπιστοσύνης που καλλιεργήθηκε με το παιδί του είναι σημαντικό να καλλιεργηθεί και με τον παιδικό σταθμό. Μια διαδικασία που περιλαμβάνει την αποδοχή πρώτα απ΄ όλα των δικών του συναισθημάτων, και δευτερευόντως την αποδοχή του ότι κάποιος άλλος γνωρίζει καλύτερα κάποια ζητήματα σχετικά με το παιδί στο σχολικό πλαίσιο. Και τα δύο απαιτούν ενέργεια και χρόνο. Δε σημαίνει ότι θα γίνουν από τη μια μέρα στην άλλη.
Κάποια πράγματα που μπορεί να βοηθήσουν τον γονέα σε αυτή την πορεία είναι η συζήτηση με άλλους γονείς που βρίσκονται στην ίδια διαδικασία, όχι για να συγκρίνουν αν τα παιδιά τους προσαρμόζονται με τον ίδιο ρυθμό, αλλά για να μοιραστούν τα συναισθήματα αγωνίας που νιώθουν. Επίσης, βοηθάει η συζήτηση με τους ίδιους τους παιδαγωγούς για την προσαρμογή, καθώς η πείρα τους είναι σαφώς μεγαλύτερη σ’ αυτό το κομμάτι. Και τέλος, είναι βοηθητικό να έχουν οι γονείς εμπιστοσύνη ότι η εμπειρία αυτή θα πάει τη σχέση με το παιδί σε ένα νέο επίπεδο.
Είναι βασικό να έχουν οι γονείς στο νου τους ότι η περίοδος προσαρμογής στον παιδικό σταθμό μπορεί να διαρκέσει από μία εβδομάδα ως ένα μήνα. Τα περισσότερα παιδιά μέσα σ’ αυτό το χρονικό διάστημα μπορούν να προσαρμοστούν στο σχολικό πρόγραμμα και την καθημερινότητα. Αυτό δε σημαίνει ότι δε θα έχουν ξεσπάσματα, κλάματα, παράπονα και απογοητεύσεις. Πολλές φορές θα γυρίζουν με παράπονο για κάτι που έγινε στο σχολείο, κι άλλες φορές θα λένε ότι δε θέλουν να πάνε. Ο γονέας πριν πανικοβληθεί, είναι σημαντικό να σκεφτεί αν έχει παίξει με το παιδί το προηγούμενο διάστημα και μήπως η γκρίνια του παιδιού είναι ο τρόπος του να του πει ότι του λείπει, και, κατόπιν, να μιλήσει με την παιδαγωγό για το πώς είναι το παιδί στην τάξη, και, τέλος, να αναλογιστεί ότι όλοι μας έχουμε κάποιες φορές κακές μέρες κι ότι το παιδί του μπορεί να έχει κι αυτό μια κακή μέρα. Αν η συμπεριφορά του παιδιού επιμείνει, τότε είναι καλό ο γονιός να επισκεφθεί έναν ειδικό.
Ας μην ξεχνάμε, βέβαια, ότι μια εξερεύνηση έχει στάσεις κι ανάπαυλες. Τα παιδιά μετά από μεγάλη απουσία από τον παιδικό σταθμό είτε λόγω αρρώστιας είτε λόγω διακοπών, περνάνε ξανά μια μικρή περίοδο προσαρμογής που κάποιες φορές συνοδεύεται από γκρίνια, παράπονο και θυμό. Ο γονέας καλείται ξανά να οπλιστεί με κατανόηση, υπομονή και σταθερότητα. Μπορεί ν’ ακούσει πολλές φορές: «Δε θέλω να πάω στο σχολείο!» και να χρειαστεί με ήρεμη και σταθερή φωνή να εξηγήσει στο παιδί του ότι θα το περιμένει όταν γυρίσει να το πάρει μια αγκαλιά, να του πει τι όμορφο έκανε στο σχολείο, να παίξουν μαζί και να γελάσουν.
Η προσαρμογή είναι ένα ταξίδι, που έχει ευχάριστες ανακαλύψεις και περιπέτειες που μας μεγαλώνουν. Ας το δούμε σαν μια αφορμή για μεγάλωμα!
Δέσποινα Σακελλαρίου
Αναπτυξιακή Ψυχολόγος- Παιδοψυχολόγος
Παιγνιοθεραπεύτρια
Δείτε τον χάρτη προσαρμογής εδώ
